سیمای امام حسین (ع) در قرآن(۱)

عالم به ماتم تو حسینیۀ غم است
یعنی که فصل سوک و عزا، فصل ماتم است

از عرش تابه فرش تمام فرشتگان
فریاد می زنند که ماه محّرم است

هفت آسمـان پُر است ز گرد عزای تو
چشمـان مهر و ماه ز داغ تو پُر نم است

عرض سلام و تسلیت به پیشگاه امام عصر ،صاحب الزمان ( عج) و شما عزیزان عشاق حسین ،،،

خدا را شاکریم که عمری داد تا محرم امسال را ببینیم و برای سرورمان در دلهامان خیمه عزا بپا کنیم ،،
از امروز سیمای نازنین امام حسین را در آیات قرآن بررسی خواهیم کرد و تلاشمان بر این است که عزیز دل حضرت زهرا ( س) را بهتر از قبل
بشناسیم ،عاشورا را درک کنیم و بدانیم جنگ حسین جنگ« آب» نبود
جنگ « آبرو » بود ……
التماس دعا

آنچه که باید از امام حسین(ع) بدانیم ،،
ا مام حسین(ع) به مدت ۷ سال در آغوش پیامبر بزرگ اسلام تربیت یافت كه در این ۷ سال، آنقدر حضرت سفارش او و برادرش حسن (ع) را به مردم كرد كه كتابهای سنی و شیعه پر است از فضایل و مناقب این دو بزرگوار كه بیش از ۵۰ مورد در كتابهای اهل سنت آمده است و در اینجا به چند نمونه اشاره می كنیم:

نظر اهل تسنن نسبت به امام حسین (ع)

«[حسین (ع)، سید جوانان بهشت:
پیامبر اكرم (ص) فرمود: «الحسن و الحسین سیدی شباب اهل الجنه» ، یعنی حسن و حسین دو آقای جوانان اهل بهشتند.
متن بعضی دیگر از احادیث این است كه پیامبر(ص) فرمود: فرشته ای از آسمان كه مرا زیارت نكرده بود، از خدا برای زیارت من اذن خواست، پس به من خبر و مژده داد كه دخترم فاطمه، سیده زنان امت من است و این كه حسن و حسین دو آقای جوانان اهل بهشتند.

۲- فضیلت دوستی حسین(ع) و نكوهش دشمنی با آن حضرت:
گروه بسیاری از محدثین نامدار اهل سنت روایت كردند كه پیغمبر(ص) بیرون آمد در حالی كه حسن و حسین(ع) با او بودند، امام حسن (ع ) بر یك دوش آن حضرت وامام حسین (ع) بر دوش دیگر بود. یكبار حسن را می بوسید و بار دیگر حسین را، تا به ما رسید، فرمود: [من احب الحسن و الحسین فقد احبنی و من ابغضهما فقد ابغضنی ] هر كس حسن و حسین را دوست بدارد، همانا مرا دوست داشته و هر كس آنها را دشمن بدارد، پس البته مرا دشمن داشته است.

۳- حسین، محبوب پیامبر(ص):
در روایت دیگری آمده است كه جمعی با رسول خدا (ص) به میهمانی می رفتند و آن حضرت پیشاپیش آنان حركت می كرد، در اثنای راه، و حسین(ع) را دید و خواست او را در آغوش بگیرد، و حسین (ع) به این سو و آن سو می دوید، پیامبر اكرم(ص) از مشاهده این حالت تبسم میكرد تا آن كه او را در آغوش گرفت، یك دست خود را به پشت سر و دست دیگر را به زیر چانه او نهاد و بر لبهای امام حسین بوسه زد و سپس فرمود: «حسین از من است و من از اویم، خداوند دوست دارد كسی را كه او دوست دارد.»

۴- پیامبر(ص) حسین (ع) را می بوسید:
در البداء و التاریخ نقل شده كه یزید امر كرد تا پرده نشینان حرم حسینی و بانوان آن حضرت را بر در همان مسجدی كه اسیران را نگاه می داشتند، نگاه بدارند تا مردم آنها را ببینند؛ و سر مبارك حسین (ع) را در جلوی خود گذارد و با چوب یا شمشیر به آن روی مطهر می زد.

ابوبرزه اسلمی برخاست و گفت: به خدا قسم چوب تو به همان موضعی می خورد كه مكرر دیدم پیغمبر (ص) می بوسید.

۵- اول كسی كه وارد بهشت می شود:
روزی پیغمبر اكرم (ص) به علی (ع) فرمود: اول كسی كه داخل بهشت می شود، من، تو، فاطمه، حسن و حسین هستیم. علی(ع) عرض كرد پس دوستان چطور؟ پیغمبر(ص) فرمود: بعد از شما وارد می شوند».

۶- حسین (ع)، گلی از باغ دنیا، راوی می گوید:
به خدمت رسول خدا (ص) شرفیاب شدم، دیدم كه حسن و حسین روی دوش اویند، عرض كردم: ای رسول خدا ! آیا این دو را دوست می داری؟ فرمود: برای چه دوست نداشته باشم؛ در حالی كه این دو گلهای منند از باغ دنیا.
امام زمان (ع) نهمین فرزند حسین(ع) است:
پیامبر (ص) فرمود: حسن و حسین علیها السلام دو امام امت من بعد از پدرشان هستند، و دو آقای جوانان اهل بهشتند، و مادرشان سیده زنان جهانیان و پدرشان سید الوصیین است، و از فرزندان حسین ۹ نفرند كه نهمین آنها قائم است از فرزندان من، طاعت ایشان طاعت من و معصیت و مخالفت ایشان معصیت و مخالفت با من است، به سوی خدا شكایت می كنم از كسانی كه فضیلت ایشان را انكار و احترامشان را بعد از من ضایع می كنند .
و خداوند كافی است در ولایت كارها و نصرت عترت من، و امامان امت من، و انتقام گیرنده است از كسانی كه حق آنها را انكار كنند. « و سیعلم الذین ظلموا ای منقلب ینقلبون».

۸- اشتقاق نام حسین (ع) از نام خدای تعالی:
پیامبر اكرم(ص) فرمود: چون خدا آدم را آفرید، در سمت راست عرض پنج شبح در نور دید كه در سجده و ركوع هستند. آدم پرسید: این پنج شبح كه در هیبت و صورت من هستند، كیستند؟ خطاب شد: اینان پنج تن از فرزندان تو هستند، كه پنج اسم برای آنها از نامهای خود مشتق كرده ام، و اگر برای اینان نبود، بهشت و جهنم، عرش و كرسی، آسمان و زمین فرشتگان و آدمیان و جنیان را نمی آفریدم، پس من محمودم، و این محمد است و من عالی هستم، و این علی است، و من فاطرم، و این فاطمه است، و من احسانم و این حسن است، و من محسنم و این حسین است. به عزتم سوگند یاد كرده ام كه هر كس ذره ای از كینه ایشان در دل داشته باشد، او را داخل آتش می كنم، ایشان برگزیدگان من هستند، و به ایشان نجات می دهم، و به ایشان هلاك می نمایم، هر وقت حاجتی داری به این پنج تن متوسل شو، پس پیغمبر (ص) فرمود: ماییم كشتی نجات! هر كس به آن ملحق شود ، نجات یابد و هر كس از آن برگردد، هلاك شود.

۹- دوستان حسین (ع) اهل بهشتند:
از ابن عباس حدیثی طولانی از پیغمبر(ص) در فضایل حسنین (علیهما السلام) روایت شده كه در پایان آن می فرماید: «خدایا تو می دانی كه حسن و حسین در بهشتند، هر كس آنها را دوست دارد در بهشت است و هر كس آنها را دشمن بدارد، در آتش است».(تبیان)

فضیلت امام حسین از دیدگاه معصومین

۱. رسول معظم اسلام صلی الله علیه وآله وسلم:
به راستی که با شهادت حسین علیه السلام آنچنان شور و حرارتی در دل مومنین ایجاد شده که هیچ گاه به سردی نخواهد گرایید مستدرک الوسائل، ج ۱۰ ص ۳۱۸

۲. امیر المومنین علیه السلام:
حضرت علی علیه السلام هنگامی به فرزند خود کرد و فرمود: ای کسی که نام و یاد تو موجب جاری شدن اشک در دیدة هر مومن است، حسین علیه السلام گفت: پدر منظور شما من هستم؟
در پاسخ فرمود: آری فرزندم. بحار الانوار ج ۴۴ ص ۲۸۰

۳. فاطمه زهرا سلام الله علیه:
آنگاه که حسین علیه السلام هنگام بارداری به شش ماهگی رسید، در شب تاریک به چراع نیاز نداشتم و هنگام عبادت خدا و خلوت با حق، صدای تسبیح و تقدیس (وی را) می شنیدم. بحار الانوار، ج۴۳ ص۲۷۳

۴. امام حسن مجتبی علیه السلام
آنچه موجب شهادت من می شود، سمی است که به کامم ریزند، اما ای ابا عبدالله هیچ روزی مانند روز (مصیبت) تو نخواهد بود… امالی صدوق ص۱۱۶

۵. سید الساجدین علی بن الحسین علیه السلام:
من فرزند کسی هستم که فرشتگان آسمان بر او گریستند و جن در زمین و پرندگان در هوا بر او نوحه کردند
بحار الانوار ج ۴۵، ص ۱۷۴

۶. امام محمد باقر علیه السلام:
بعد از یحیی بن زکریا آسمان در مرگ کسی نگریست، مگر در شهادت حسین بن علی علیه السلام که چهل روز در این مصیبت گریان بود. کامل الزیارات ص ۹۰
امام جعفر صادق علیه السلام:
گریستن و بی تابی کردن در تمام ناملایمات و مصایب ناپسند است، مگر در مصیبت حسین بن علی علیه السلام که آدمی در این گریه و جزع، پاداش نیز خواهد داشت. بحار الانوار ج ۴۴ ص ۲۹۱

۸. حال امام موسی بن جعفر علیه السلام در روز عاشورا از زبان امام رضا علیه السلام:
آنگاه که ماه محرم آغاز می شد، دیگر پدرم مسرور و خندان دیده نمی شد و حزن و ملال بر او چیره می گشت تا روز عاشورا که آن روز، روز مصیبت و حزن و گریه اش بود، و می فرمود در چنین روزی بود که حسین کشته شد.
امالی صدوق ص ۱۲۸

۹. امام علی بن موسی علیه السلام:
همانا روز مصیبت حسین علیه السلام چشمان ما را خسته و مجروح کرد و اشک های ما را ریزان نموده، وعزیزان ما در آن سرزمین غم بار گرفتار خواری (ظاهری) شدند، مصایب آن روز به گونه ای است که برای همیشه ما را غمگین و داغدار کرده است. بحار الانوار ج ۴۴ ص ۲۸۴

۱۰. حضرت حجه بن الحسن المهدی ارواحناله الفداء:
اگر زمانه به تاخیرم انداخت و مقدرات از یاریت بازم داشت و نتوانستم در رکاب تو با دشمنانت بجنگم، ولی از بام، تا شام در یاد تو سرشک غم از دیده می بارم و به جای اشک، خون می گریم. بحار الانوار ج ۹۸ ص ۳۲۰

سیمای امام حسین (ع) در قرآن و دیدگاه اهل بیت (ع)

آیاتی که در این مطلب به آنها اشاره می شود، به گونه ای با امام حسین(ع) ارتباط دارند، از جمله آنکه امام صادق(ع) می فرماید: ‘سوره فجر ر۰۹, ۸/ا در هر نماز واجب و مستحب بخوانید که سوره حسین بن علی(ع) است.’

همچنین در جریان مباهله، پیامبر اکرم(ص) چهار نفر (علی، فاطمه، امام حسن و حسین) را نیز با خود برد و به همین مناسبت، آیه ۶۱ سوره آل عمران نازل شد. مصداق ‘ابنائنا’ در این آیه امام حسن(ع) و امام حسین(ع) هستند، این آیه، به آیه مباهله معروف است.

علاوه بر آیات یاد شده، همه آیاتی که بطور کلی به اهل بیت(ع) اشاره دارند نیز در واقع با سالار شهیدان مرتبط است؛ زیرا او نیز از این خاندان است. این آیات شامل آیه تطهیر در سوره احزاب، آیه مودت سوره شوری، آیات ۱۹ تا ۲۲ سوره الرحمن و آیه اولی الامر در سوره نساء، است.

به اتفاق علمای شیعه و سنی مفهوم اهل بیت در آیه تطهیر شامل امام حسین(ع) نیز می شود.

علامه ‘بهجت افندی’ از علمای اهل سنت در این باره می نویسد: امت اسلامی بر این مطلب متفقند که این آیه در شان پیامبر اکرم(ص) و فاطمه(س) و حسن(ع) و حسین(ع) نازل شده است.

از ام سلمه نقل می کنند که گفته است: ‘این آیه در منزل من بر پیامبر اکرم(ص) نازل شد و رسول خدا(ص) مصداق آن را علی و فاطمه و حسن و حسین ذکر کردند. عرض کردم آیا من نیز مصداق این آیه هستم؟ حضرت فرمودند: تو در طریق خیر و منزلت خاص خودت قرار داری؛ اما مصداق اهل بیت نیستی.

در تفسیر آیه ۶۹ سوره نساء که می فرماید: ‘… پیامبران و صدیقان و شهدا و صالحان کسانی هستند که خداوند متعال نعمت خود را بر آنان تمام کرده است، پیامبر اکرم(ص)فرمودند: ‘منظور از پیامبران در این آیه منم و منظور از صدیقان برادرم علی و منظور از شهدا عمویم حمزه و منظور از صالحان دخترم فاطمه و فرزندانش حسن و حسین است.’

خداوند متعال در قرآن کریم به پیامبر اکرم(ص) چنین دستور می دهد: ‘به مردم بگو در امر رسالت مزد و اجری از شما نمی خواهم، جز اینکه به ‘ذوی القربی’ مودت و محبت داشته باشید.’
مفسران در تفسیر ‘ذوی القربی’ می نویسند: منظور از ‘ذوی القربی’ علی و فاطمه و فرزندان آن دو هستند. حتی از بسیاری از علمای اهل سنت نقل شده که منظور پیامبر از ‘قربی’ علی(ع) و فاطمه(س) و دو پسر آن دو است و پیامبر این عبارت را برای آنکه کاملا در اذهان بماند سه مرتبه تکرار کردند.

حضرت علی(ع) و خانواده این امام همام، زمان حیات پیامبر اکرم(ص) به عنوان ادای نذر سه روز روزه به جای آوردند. هنگام افطار در هر سه روز نیازمندی به آنها مراجعه کرد و از آنها درخواست غذا کرد که هر سه بار مورد اجابت علی(ع) و اعضای خانواده قرار گرفت.

هنگامی که پیامبر اکرم(ص) از ضعف و زردی رنگ ایشان پرسید، این آیه نازل شد: ‘این بزرگواران در راه رضای حق تبارک و تعالی مسکین و یتیم و اسیر را اطعام می کنند.’ و بدین سان خداوند علی، فاطمه حسن و حسین را می ستاید که چگونه با وجود نیاز به غذا، آن را در راه رضای خالق خود به بندگان دیگر او هدیه می کنند.

در خصوص جایگاه امام حسین(ع) در قلب پیامبر اکرم(ص) آمده است که ‘عمران بن حصین’ می گوید: روزی پیامبر اکرم(ص) به من فرمودند: ‘ای عمران، هرچیزی در دل جایگاهی دارد، اما هیچ چیز همانند این دو جوان (حسن و حسین) در قلب من از منزلت برتر و بیشتری برخوردار نیست.

عمران می گوید: عرض کردم یا رسول الله چه چیزی موجب شده است که این همه آن دو بزرگوار را دوست می دارید؟

حضرت فرمودند: ‘ای عمران آنچه بر تو پوشیده است بسیار بیشتر از آنی است که به آن اطلاع پیدا کرده ای، خداوند متعال به من دستور داده است که این دو را دوست داشته باشم.’

امام باقر(ع) از رسول خدا(ص) نقل می کنند که آن حضرت فرمودند: ‘هرکس بخواهد به عروة الوثقی ـ که خداوند متعال در قرآن فرموده است که هرگز گسسته نمی شود ـ چنگ بزند باید علی و فاطمه و حسن و حسین را دوست بدارد؛ زیرا خداوند متعال در عرش عظمت و جلال خود آنها را دوست می دارد.’
نقل شده است که روزی پیامبر اکرم(ص) به امام حسین(ع) که از در وارد شدند فرمودند: ‘خوش آمدی ای زینت آسمان ها و زمین!’ یکی از حاضران به نام ‘ابی بن کعب’ [با تعجب] عرض کرد. یا رسول الله، آیا جز شما کسی دیگر هم زینت آسمان ها و زمین محسوب می شود؟ رسول خدا (ص) فرمودند: ‘ای ابی بن کعب، سوگند به آنکه مرا به حق به پیامبری مبعوث کرد، همانا حسین بن علی در آسمان ها از روی زمین بیشتر شناخته شده است. نام او در عرش الهی این گونه نوشته شده است: ‘همانا حسین مشعل هدایت و کشتی نجات است.’

علمای شیعه و سنی در چندین مورد از جابر بن عبد الله انصاری روایت کرده اند که می گوید: من بارها از پیامبر اکرم(ص) درباره حسین بن علی(ع) شنیدم که می فرمودند: ‘کسی که دوست دارد به سرور جوانان اهل بهشت نگاه کند و او را بشناسد به حسین بن علی نگاه کند’؛ و در روایت دیگر از پیامبر خدا(ص) آمده است که ‘حسن و حسین سروران جوانان اهل بهشتند.’

منشور اخلاقی امام حسین (ع)

اگر  چه انقلاب کربلا زیباترین و سازنده‌ترین فصل زندگی امام حسین(ع) را تشکیل می‌دهد، اما شخصیت آن حضرت تنها به نهضت کربلا خلاصه نمی‌شود و معارف بلند دیگری نظیر امام حسین(ع) از نگاه وحی، محبت به او و آثار آن، امامت، معجزات، فضایل و منشور اخلاقی آن امام همام نیز مطرح است که پرداختن به آنها به طرح سیمای او منتهی می‌شود که شناخت بیشتری در پرتو آن ارائه می‌شود.
درباره منشور اخلاقی امام حسین(ع) باید گفت که «امام حسین(ع) گنجی از گنج‌های عرش خدا بود که همه ارزش‌های گران‌بها را در خود جا داده بود و به زیباترین هنرهای آفرینش آراسته بود. گویی حسین(ع) خلاصه زیبایی‌ها عالم بود، وقتی زینت صبر بر چهره جانش تجلی می‌کرد، کوه‌های مشکلات دریای وجودش را متلاطم نمی‌کرد و چون می‌خروشید طوفانی بود که طومار دشمنان را در هم می‌پیچید.»

 

یاران امام حسین(ع) تصمیم‌گیری‌های قاطع و صریحی داشتند، کمترین تردیدی در اراده پولادین و نیت‌های پاک آنها راه نداشت. با کمال شهامت و قاطعیت مرگ در راه خدا را انتخاب کردند و در پیمودن آن کمترین سستی به خود راه ندادند. وقتی از آنها سؤال می‌شد که چه خواهند کرد، مرگ در راه خدا جواب قاطع آنها بود.

 

وقتی در روز عاشورا عابس‌بن شبیب به شوذب گفت که چه خواهی کرد، شوذب بلافاصله و بدون کمترین تأملی جواب داد؛ می‌جنگم تا کشته شوم. این روحیه همه آنها بود. وقتی شمر نزد اصحاب امام حسین(ع) آمد و گفت: خواهرزادگان ما کجایند؟ قمر بنی‌هاشم و برادرانش جعفر و عبدالله و عثمان پسران علی‌بن‌ابی‌طالب نزد او رفتند و گفتند: چه می‌خواهی؟

 

شمر گفت: شما خواهرزادگان من درامان هستید. آنها به او گفتند: لعنت بر تو و امان تو! ما را امان می‌دهی و زاده رسول‌الله(ص) در امان نباشد؟ و در روایتی عباس(ع) بر او فریاد زد: دست‌هایت بریده باد، امانی برای ما آوردی، ای دشمن خدا به ما دستور می‌دهی که برادر و آقای خود، حسین(ع) را واگذاریم و از افراد لعین و لعین‌زاده اطاعت کنیم؟

معنای کهیعص

در تفسیر اولین آیه سوره مریم آمده است: سعد بن عبداللَّه از محضر امام زمان علیه السلام پرسید: معنای کهیعص که در اول سوره مریم آمده چیست؟

امام زمان علیه السلام پاسخ داد: این حروف از رازهای غیبی است که خداوند متعال بنده اش زکریاعلیه السلام را از آن آگاه نمود و بعداً آن را به حضرت محمدصلی الله علیه وآله چنین شرح داد: روزی حضرت زکریا از خداوند متعال درخواست کرد که نامهای پنج تن آل عبا را برایش بیاموزد و خداوند توسط جبرئیل آنها را به او آموخت. زکریاعلیه السلام وقتی نام محمد و علی و فاطمه و حسن علیهم السلام را گفت: غصه هایش بر طرف گردیده و آرامش یافت.

اما وقتی نام حسین علیه السلام را یاد کرد، اشک چشمانش سرازیر شده و دلش شکست. به خداوند عرضه داشت: بار الها! این چه سری است که نام چهار تن به من آرامش بخشید، اما یاد حسین علیه السلام اشکم را روان و آه و ناله ام را بلند می کند. خداوند متعال جریان شهادت امام حسین علیه السلام را با کهیعص به او خبر داد و در معنای آن فرمود: کاف اشاره به کربلا، و ها هلاکت ظاهری عترت پیامبرصلی الله علیه وآله…، یاء اشاره به نام یزید و ستمگری، عین عطش و صاد صبر و بردباری حسین علیه السلام را می رساند.

حضرت زکریا بعد از شنیدن این معانی سه روز از مسجد بیرون نیامد و با کسی ملاقات نکرد و در آن مدت مشغول گریه و ندبه بود و در آنحال می گفت: خداوندا! آیا بهترین بشر را با مصیبت فرزندش سوگوار خواهی ساخت؟ آیا به علی و فاطمه علیهما السلام لباس عزا می پوشانی؟ بعد از آن عرضه داشت: بار الها! به من فرزندی عطا فرما که در این سنّ پیری چشمم روشن شود، بعد از آن مرا به محبّت آن مفتون گردان، آنگاه مرا به مصیبتش دچار نما؛ همانطوری که محبوبت محمدصلی الله علیه وآله را به عزای فرزندش می نشانی! خداوند یحیی را به او عطا کرد و او شش ماهه بدنیا آمد همانطوری که امام حسین علیه السلام نیز ششماهه متولد گردید.

 سالار شهیدان

در معنای آیه: وَ مَنْ قُتِلَ مَظْلوماً فَقَدْ جَعَلْنا لِوَلیّهِ سُلطاناً… هر کس مظلومانه کشته شود، به ولیّ او سلطه قرار داده ایم… . امام باقرعلیه السلام فرمود: مقصود آیه از مظلوم، حسین بن علی علیهما السلام است و ما اهل بیت علیهم السلام ولیّ او هستیم. قائم ما اهل بیت علیهم السلام نیز هر گاه قیام کند به خونخواهی و انتقام حضرت سید الشهداءعلیه السلام بر می خیزد و از قاتلین آن حضرت انتقام می گیرد.

خداوند متعال در سوره حدید می فرماید: یا اَیُّها الَّذینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ آمِنوا بِرَسُولِهِ یُؤتِکُمْ کِفْلَیْنِ مِنْ رَحْمَتِهِ وَ یَجْعَلْ لَکُمْ نوراً تَمْشُونَ بِهِ ای اهل ایمان! از خدا پروا کنید و به رسولش ایمان بیاورید تا دو سهم از رحمتش به شما ببخشد و برای شما نوری قرار دهد که با آن راه بروید.

جابر بن عبداللَّه در مورد این آیه می گوید: عَنِ النَّبیِ صلی الله علیه وآله فی قَوْلِ اللَّهِ تعالی یُؤتِکُمْ کِفْلَیْنِ مِنْ رَحْمَتِهِ، قالَ صلی الله علیه وآله الْحَسَنُ وَ الْحُسَینُ. وَ یَجْعَلْ لَکُمْ نُوراً تَمْشُونَ بِهِ، قالَ صلی الله علیه وآله عَلیٌ؛ پیامبر صلی الله علیه وآله در مورد این سخن خداوند که فرمود: یُؤْتِکُمْ کِفْلَیْنِ مِنْ رَحْمَتِهِ فرمود: دو سهم از رحمت خداوند امام حسن و امام حسین علیهما السلام است و منظور از نور خدا، حضرت علی علیه السلام می باشد.

ناگفته پیداست که این تفاسیر از آیات، بیان برخی از مصادیق کامل آن است و گرنه آیات قرآن را نمی توان فقط به شخص یا زمان و مکان خاصی منحصر کرد.

 عاشورا در قرآن

 

در تفسیر آیه ۷۷ سوره نساء که خداوند می فرماید: “اَلَمْ تَرَ اِلَی الَّذِینَ قیلَ لَهُمْ کفّوا اَیْدیَکُمْ”؛ آیا ندیدی کسانی را که به آنها گفته شد از جنگ و مبارزه دست نگهدارید. اما آنها از این دستور ناراحت بودند. امام صادق علیه السلام فرمود: این فراز از آیه مربوط به صلح امام حسن علیه السلام و پیروان اوست و در ادامه خداوند می فرماید:فَلَمّا کُتِبَ عَلَیْهِمُ الْقِتالُ اِذا فَریقٌ مِنْهُمْ یَخْشَوْنَ النّاسَ کَخَشْیَةِ اللَّهِ اَوْ اَشَدَّ خَشْیَةً وَ قالُوا رَبَّنا لِمَ کَتَبْتَ عَلَیْنا الْقِتالَ؛”امّا هنگامی که فرمان مبارزه و جهاد به آنان داده شد، جمعی از آنان از مردم می ترسیدند همانگونه که از خدا می ترسند؛ بلکه بیشتر از خدا، از دیگران می ترسیدند و گفتند: خداوندا! چرا بر ما جهاد (و مبارزه و جنگ) مقرر داشتی؟!

این بخش از آیه مبارزه در کنار امام حسین علیه السلام و شرکت در حماسه او را می رساند. بعد خداوند از زبان مسلمانان ضعیف الایمان می فرماید: لَوْ لا اَخَّرْتَنا اِلی اَجَلٍ قریبٍ؛ خدایا چرا این جنگ را به آینده نزدیک موکول نکردی؟ یعنی عصر ظهور قائم علیه السلام، زیرا که نصرت و پیروزی در حکومت حضرت مهدی علیه السلام خواهد بود.

خداوند به هر سه اعتراض و نافرمانی آنان پاسخ داده و با سرزنش آنان می فرماید، قُلْ مَتاعُ الدُّنیا قَلیلٌ وَ الْآخِرَةُ خَیْرٌ لِمَنْ اتَّقی وَ لا تُظْلَمُونَ فَتیلاً؛[به آنان ] بگو سرمایه زندگی دنیا کم است و سرای آخرت برای پرهیزکاران بهتر است و ذرّه ای به شما ستم نخواهد شد.

آ یه تطهیر

از آیاتی که در مورد امام حسین علیه السلام نازل شده، آیه ۳۳ سوره احزاب، معروف به آیه تطهیر است. امام باقرعلیه السلام از جابر بن عبداللَّه انصاری نقل می کند که: ما در محضر پیامبرصلی الله علیه وآله در خانه ام سلمه بودیم که این آیه نازل شد: اِنَّما یُریدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ اَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهیراً؛ خداوند اراده کرده است که پلیدی و گناه را از شما اهل بیت علیهم السلام دور کند و کاملاً شما را از آلودگیها پاک نماید.

بعد از نزول آیه رسول خداصلی الله علیه وآله حسن و حسین و فاطمه علیهم السلام را صدا زد و مقابلش نشاند و سپس علی را خوانده و پشت سرش نشانید و آنگاه دست به دعا برداشته و فرمود: خدایا اینها اهل بیت منند، پلیدی و زشتیها را از آنان دور کرده و پاک و مطهرشان گردان!

ام سلمه از پیامبرصلی الله علیه وآله پرسید: یا رسول الله! آیا من هم از اهل بیت هستم؟! رسول خداصلی الله علیه وآله فرمود: تو در راه نیک و خوبی قرار داری!

جابر می گوید: من به آن حضرت گفتم: ای رسول خدا! همانا که خداوند متعال به این خاندان پاک و نسل با برکت منّت نهاد و با برداشتن پلیدیها از آنان، مقامشان را گرامی داشت.

پیامبر فرمود: ای جابر! تکریم آنان به جهت این است که عترت منند، گوشت و خونشان از من است، برادرم سرور اوصیاء و فرزندانم بهترین نوه ها و دخترم بانوی بانوان است.

بعد از نزول آیه وَأْمُر اَهْلَکَ بِالصّلاةِ، رسول خداصلی الله علیه وآله به مدت هشت ماه برای اقامه نماز صبح از کنار خانه فاطمه زهراعلیها السلام عبور می کرد و صدا می زد: ای اهل بیت، هنگام نماز است اِنَّما یُریدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجسَ اَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهیراطبق این حدیث و روایات متعدد دیگر، امام حسین علیه السلام یکی از مصادیق بارز آیه تطهیر است.
شایسته ترین مفسر قرآن
افزون بر تکریم مقام شامخ امام حسین علیه السلام در آیات متعدد قرآنی – که برخی از آنها را بیان کردیم – آن حضرت همواره تلاش می کرد آموزه های قرآنی را در موارد متعدد به مشتاقان کلام وحی ارائه نماید؛ چرا که آن بزرگوار از شایسته ترین مفسران قرآن است.

روزی اصبغ بن نباته به حضور امام حسین علیه السلام شرفیاب شده و پاسخ سؤالهای علمی خود را از محضر آن حضرت دریافت. او می گوید بعد از آن امام حسین علیه السلام فرمود: نَحْنُ الَّذینَ عِنْدَنا عِلْمُ الْکِتابِ وَ بَیانُ ما فیهِ وَ لَیْسَ لِاَحَدٍ مِنْ خَلْقِهِ ما عِنْدَنا لِاَنّا اَهْلُ سِرِّ اللَّهِ؛ ما کسانی هستیم که دانش قرآن و تفسیر آیات آن در نزد ماست و کسی از مردم شایسته آنچه در نزد ماست نمی باشد؛ چرا که ما گنجینه دار اسرار الهی هستیم.

اصبغ بن نباته می گوید: امام در حالی که لبخند بر لب داشت، اضافه کرد: نَحْنُ آلُ اللَّهِ وَ وَرَثَةُ رَسُولِهِ ما خاندان خداوند و وارثان رسول خدائیم.

امام حسین علیه السلام در مورد استفاده از کلام خدا و مراتب درک آن می فرماید: کتاب خداوند بر چهار بخش تنظیم شده است: عبارات، اشارات، لطائف، و حقائق آیات.

عبارات برای عموم مردم است، اشارات برای فهم خواص و افراد ممتاز می باشد، لطائف را اولیاء الهی می فهمند و حقائق قرآنی مخصوص پیامبران و رسولان خداوند است.

ثواب تلاوت قرآن

حضرت ابا عبداللَّه علیه السلام در کنار تفسیر آیات قرآن و توضیح اشارات و معانی بلند آن، گاهی به ثواب تلاوت سوره ها نیز اشاره می کرد. بشر بن غالب اسدی روزی در حضور امام حسین علیه السلام بود که شنید آن بزرگوار می فرماید: هر کس در حال ایستاده در نمازهای خود آیه ای را از کتاب خدا تلاوت کند، برای هر حرفی صد حسنه در پرونده اعمالش برای او ثبت می شود، هر گاه در غیر نماز آیه ای را تلاوت کند، برای هر حرفی که می خواند ده پاداش نیکو به او عطا می شود.

و اگر آیه قرآن را گوش کند، برای شنیدن هر حرفی یک حسنه دارد. اگر در شب قرآن را ختم کند، تا صبح فرشتگان آسمان برایش درود می فرستند و اگر در روز قرآن را ختم نماید، فرشتگان الهی تا شب برایش صلوات می فرستند و او یک دعای مستجاب دارد. این عمل او برایش از آنچه که در میان آسمان و زمین است بهتر و شایسته تر است.

بشر بن غالب اسدی از امام پرسید: این پاداشها برای کسی است که قرآن می خواند. آنکه نمی تواند بخواند چه کند؟ امام فرمود: ای برادر اسدی! خداوند بخشنده، بزرگوار و دارای کرامت است، اگر آن فرد بی سواد بود به همراه قاری قرآن زمزمه کند، همان پاداشها را به او می دهند.

بنابراین کسی از این سفره گسترده معنوی بی نصیب نخواهد بود و هر مسلمانی نسبت به استعداد و فراخور حالش از برکات و آثار معنوی قرآن می تواند بهره مند گردد.

تلاوت قرآن بالای نیزه

از جمله معجزات امام حسین علیه السلام، تلاوت قرآن آن حضرت بالای نیزه است که تمام دوستان و دشمنان را شگفت زده نمود. شیخ مفید در این زمینه می نویسد: بعد از شهادت امام حسین علیه السلام وقتی سر مقدس آن حضرت را به نیزه زده و داخل کوفه کردند، به دستور عبید اللَّه بن زیاد آن را در کوچه های شهر گرداندند و حتی میان قبائل برده و به علامت پیروزی نشان دادند.

زید بن ارقم که شاهد این صحنه های رقّت انگیز بوده می گوید: من از منزل خودم نگاه می کردم که سر مقدس امام حسین علیه السلام را بالای نیزه مشاهده کردم، وقتی از مقابل منزل ما آن سر نورانی را عبور می دادند، با کمال حیرت شنیدم که امام حسین علیه السلام این آیه شریفه را قرائت می کرد: اَمْ حَسِبْتَ اَنَّ اَصْحابَ الْکَهْفِ وَ الرَّقیمِ کانُوا مِنْ آیاتِنا عَجَباً؛ آیا گمان کردی که اصحاب کهف و رقیم از آیات و نشانه های عجیب ما بودند؟! به خدا سوگند! مو در بدنم راست شد و بر خود لرزیدم. در آن حال گفتم: ای فرزند رسول خدا! تلاوت قرآنِ تو در بالای نیزه از اصحاب کهف و رقیم خیلی شگفت انگیزتر و عجیب تر است.

مبانی قرآنی نهضت عاشورا

بهره گیری از آیات قرآن، از شیوه های تبلیغی امام حسین علیه السلام در مناسبتهای مختلف بود. آن حضرت با این شیوه علاوه بر اینکه مبانی اهداف مقدس خود را بیان می کرد، آیات وحیانی قرآن را نیز تفسیر و تحلیل نموده و شأن نزول و موارد استفاده و مصادیق آن را نیز یادآور می شد.

آن حضرت وقتی که حرکت حماسی خود را در ۲۸ رجب سال ۶۰ هجری در نیمه های شب یکشنبه از مدینه آغاز نمود، آیه ای را از سوره قصص در مورد خروج حضرت موسی علیه السلام قرائت کرد و فرمود:فَخَرَجَ مِنْها خائِفاً یَتَرَقَّبُ قالَ رَبِّ نَجِّنی مِنَ القَوْمِ الظالِمینَ موسی از شهر خارج شد در حالی که ترسان بود و هر لحظه انتظار حادثه ای را می کشید. عرضه داشت: پروردگارا! مرا از دست این گروه ستمگر رهائی بخش! امام حسین علیه السلام با تلاوت این آیه خروج خود از مدینه و ترک شهر و دیار اجباری و ترس از دشمنان را اعلام کرد.

آن حضرت از جادّه اصلی به مکه رفت و فرمود: من از راه راست منحرف نمی شوم تا خداوند چه خواهد. و هنگامی که در روز جمعه سوم شعبان به مکه وارد شد، این آیه را تلاوت نمود که: وَ لَمّا تَوَجَّهَ تِلْقاءَ مَدْیَنَ قالَ عَسی رَبّی اَنْ یَهْدِیَنی سَواءَ السَّبیلِ؛ و چون موسی علیه السلام به جانب مَدیَن متوجه شد، گفت: امیدوارم پروردگارم مرا به راه راست هدایت کند.

و به این وسیله هدف خود را حرک در صراط مستقیم و تداوم راه انبیاء برای هدایت مردم بیان کرد. امام علیه السلام وقتی در مکه مستقر شد، مردم مکه به خانه آن حضرت آمده و به دیدارش نائل می شدند.

در منزل ثعلبیه عبداللَّه بن سلیمان و منذر بن مشمعل اسدی می خواستند خبری را که در مورد شهادت حضرت مسلم داشتند به امام علیه السلام برسانند. آنان پیش امام رفته و گفتند: یا ابا عبدالله! ما از کوفه خبری داریم، آیا خصوصی به اطلاع شما برسانیم یا آشکارا و در میان جمع؟!

امام علیه السلام فرمود: من با همراهانم راز پنهانی ندارم و اینان همگی محرم اسرار منند. به امام گفتیم: ما از فرد موثقی اطلاع یافتیم که مسلم و هانی در کوفه کشته شده اند! امام حسین علیه السلام چندین بار آیه استرجاع را قرائت فرمود، اِنّا للَّهِ ِ وَ اِنّا اِلَیْهِ راجِعُونَ(۳۳)؛ ما از خدائیم و به سوی او باز می گردیم.

بعد فرمود: دیگر بعد از شهادت این عزیزان زندگی دنیا ارزشی ندارد.  امام با تلاوت این آیه، آغاز و انجام حرکت خود را در مسیر حق و به سوی حق بیان نمود.

وقتی که در ظهر عاشورا قیس بن اشعث تسلیم فرمان بنی امیه شد، آن حضرت فرمود: به خدا سوگند! من همانند افراد ضعیف النفس و زبون تسلیم نمی شوم و مانند بردگان فرمان نمی پذیرم و سپس آیات زیر را قرائت نمود که: وَ اِنّی عُذْتُ بِرَبّی وَ رَبِّکُمْ اَنْ تَرْجُمُونِ اگر مرا سنگباران کنید، به پروردگار خود و شما پناهنده خواهم شد. و اِنّی عُذْتُ بِرَبّی وَ رَبِّکُمْ مِنْ کُلِّ مُتَکَبِّرٍ لا یُؤمِنُ بِیَوْمِ الْحِسابِ؛ من از شرّ هر متکبری که به روز قیامت ایمان ندارد، به خدای خویش و آفریدگار شما پناه می برم.

امام حسین علیه السلام هنگام رفتن علی اکبرعلیه السلام به میدان، با صدای بلند این آیه را تلاوت فرمود: اِنَّ اللَّهَ اصْطَفی آدَمَ وَ نُوحاً و آلَ اِبْراهیمَ و آلَ عِمرانَ عَلَی الْعالَمینَ ذُرّیةً بَعْضُها مِنْ بَعْضٍ وَ اللَّهُ سَمیعٌ عَلیمٌ خداوند، آدم و نوح و آل ابراهیم و آل عمران را بر جهانیان برگزید. آنان فرزندانی هستند که بعضی از نسل بعض دیگرند و خداوند شنوا و آگاه است.

در میان راه مکه و کوفه، عبداللَّه بن مطیع عدوی با امام حسین علیه السلام ملاقات کرد و متوجه شد که امام به سوی کوفه می رود. او که از اوضاع کوفه با خبر بود، امام را از رفتن به کوفه شدیداً منع کرد. امام حسین علیه السلام در پاسخ وی این آیه را خواند: قُلْ لَنْ یُصیبَنا اِلّا ما کَتَبَ اللَّهُ لَنا هُوَ مَوْلانا وَ عَلَی اللَّهِ فَلْیَتَوَکَّلِ الْمُؤمِنُونَ بگو: حادثه ای برای ما پیش نمی آید مگر آنچه را که خداوند برای ما مقرر داشته است. او مولا و سرپرست ماست و مؤمنان باید فقط به خدا توکل کنند.

آن گرامی وقتی در منزل عذیب هجانات خبر شهادت قیس بن مسهّر صیداوی را شنید، اشک از چشمانش سرازیر شد و این آیه را قرائت نمود: فَمِنْهُمْ مَنْ قَضی نَحْبَهُ وَ مِنْهُمْ مَنْ یَنْتَظِرُ وَ ما بَدَّلُوا تَبْدیلابرخی بر سر پیمان خود رفته و جان باختند و برخی دیگر منتظر [وفای به عهد] هستند و هرگز پیمان خود را تبدیل و دگرگون نکرده اند.

همین آیه را در هنگام حضور بر بالین مسلم بن عوسجه که آخرین لحظات عمرش را سپری می کرد نیز قرائت نمود.  علامه مجلسی می فرماید: آن بزرگوار این آیه شریفه را هنگام خداحافظی و وداع یاران وفادارش، در پاسخ تک تک آنان قرائت می کرد.

وقتی که آن حضرت از عبید اللَّه بن حرّ جعفی در خواست یاری و کمک نمود، او از پیوستن به لشکر امام خودداری کرد و گفت: من اسبی خوب و تندرو دارم که می توانم آن را به شما تقدیم کنم. امام حسین علیه السلام ناراحت شد و این آیه را تلاوت فرمود: وَ ما کُنْتُ مُتَّخِذَ الْمُضِلّینَ عَضُداً(۴۶)؛ من افراد گمراه را حامی و یاور خود قرار نمی دهم.

کلید واژه : امام حسین،عاشورا ،قرآن

ادامه دارد …….