آیا چله گرفتن گوشه گیری است؟

روش چله گرفتن چگونه است؟

چله نشینی، که از آن تعبیر به چلّه، چهلّه و اربعین نیز شده است، یکی از رسوم اهل سیر و سلوک است که با رعایت آداب و شرایط خاصی، مدتی به ریاضات و عبادات مخصوص می پردازند، معمول صوفیان این بوده است که در سال، یکبار به چلّه می نشستند و بهترین ایام را برای انتخاب چلّه، ماه ذی القعده و دهه اول ماه ذی الحجه می دانستند و آن را چلّه موسی می نامیدند.

تعریف چلّه و چلّه نشینی

الف- معنای لغوی: چلّه در لغت، چهل روزی است که درویشان و مرتاضان، برای ذکر و فکر و طاعت و عبادت و خلوت برمی گزینند. چله نشینی، معتکف شدن، برای انجام ریاضات و عبادات چهل روزه ، گوشه انزوا گرفتن ، ترک لذایذ دنیوی گفتن و در گوشة خلوتی، به عبادت مشغول بودن است ، در تداول عامه، کنایه از : خانه نشستن و کم معاشرت بودن و از دوستان کناره گرفتن است.(۱) چهل شب درین حریم به خلوت، تو چلّه بند تا محرم حریم شوی در صف صفا.(۲)

ب- معنای اصطلاحی: به دلیل آنکه، مدت خلوت صوفی، چهل روز طول می کشد، آن را چهله یا اربعین می خوانند. اهل حق، به حدیث پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ که فرمود: هر آنکس که چهل روز برای خدا اخلاص ورزد، چشمه های حکمت از دل او به زبان او جاری می شود، استناد کرده اند و چنانچه خداوند، اربعین(چله) موسی را به ذکر مخصوص کرده، آنان نیز چلّه خود را، با ذکر و یاد خدا، صادقانه طی می کنند و روزه می گیرند و در خلوت می نشینند و با حق مناجات می کنند.(۳)

علل اختصار چله نشینی بر عدد چهل خلوت صوفیان، مقید و مختص به اربعین نیست و صوفی زمانی که به خلوت می نشیند، نباید به فکر آن باشد که پس از چهل روز بیرون آید.

نجم الدین کبری می فرماید: شیخ بن عمار گفت: هر گاه داخل خلوت شدی، به خود مگو که پس از اربعین از آن بیرون می آیی، زیرا هر که با خود چنین گوید، در روز اول از خلوت بیرون آمده است، اما با خود بگو که این مکان تا روز قیامت، قبر توست.(۴)

یحیی باحرزی گوید: این طایفة صوفیه را جمیع اوقات و روزگار، باید که چنان باشد که در وقت چهله نشستن است ، هر چه در اول چهله مطلوب است، در غیر چهله، همان مطلوب می باشد.(۵)

اما آنچه موجب شده است که صوفیان، خلوت را گاهی بر چهله اختصار کنند، دو مسئله است: اول آیات قرآنی:

ا- آیه ۵۱ سورة بقره که حق می فرماید: «وقتی با موسی چهل شب وعده گذاشتیم»

۲. آیة ۲۶ سورة مائده که خداوند فرمود: «ای موسی زمین مقدس را مدت چهل سال بر آنها حرام کردیم»

۳. آیة ۱۴۲ سورة اعراف که خداوند فرمود: موسی را سی شب وعده دادیم و آن را به ده شب دیگر کامل کردیم، تا میقات مقرر خداوند، سپری شد.

دوم حدیث نبوی که می فرماید:«من اخلص للّه اربعین صباحا ظهرت ینابیع الحکمه من قلبه علی لسانه.»(۶) یعنی کسی که چهل روز به خدا اخلاص ورزد، چشمه های حکمت از دلش بر زبانش جاری می شود .(۷) چهل عددی است که مفهوم صبر و آزمون دشوار «چهله نشینی» از آن برمی خیزد. همان گونه که عارف، در دوره تربیت خود، ناگزیر از تحمل چهل روز گوشه نشینی است، تا به کمال برسد.(۸)

آداب چهله نشینی:در آداب و شرایط چهله نشینی، موارد بسیاری را ذکر کرده اند که مهمترین آنها به شرح زیر می باشد:

اول تنها نشستن یا عزلت، که سه قسم است. عزلت در حال، عزلت در قلب، و عزلت در نفس و عزلت در نفس آن است که سالک در ابتدای حالش از مردم و هر چیز که با آن مأنوس است، کناره گیری کند.

دوم: طهارت داشتن. سوم مداومت بر ذکر. چهارم: ملازمت %۸